Prefabrik sözcüğü Türkçe bir kelime olmayıp İngilizce kökenlidir, “prefabricate” yani ”parçaları önceden hazırlamak” anlamına gelmektedir. Yapı elemanlarının fabrika ortamında tek tek projesine uygun olarak yapılması ve sonra da inşaat yerinde birbirine monte edilmesi sonucu oluşan yapılara prefabrik yapılar denir.
Prefabrik yapılar Türk Gümrük Tarife Cetvelinde 94.06 Tarife Pozisyonunda yer almaktadır.
94.06 pozisyonunda yer alan “prefabrik yapılar” tabirinden, fabrikada imalatı tamamlanmış veya mahallinde monte edilmek üzere parçalar halinde bir araya getirilmiş ev veya şantiye, büro, okul, dükkân, hangar, garaj veya benzeri yapılar anlaşılır.
Peki, fabrikada üretimi tamamlanan ve mahallinde birbirine monte edilmesi sonucu oluşan her türlü yapıyı 94.06 tarife pozisyonunda “prefabrik yapı” olarak sınıflandırabilir miyiz?
Örneğin; hayvanları hava koşullarından korumak için kullanılan “buzağı kulübeleri” ne şekilde sınıflandırılmalıdır? Yapıldığı malzemeye göre mi sınıflandırmak gerekir, yoksa prefabrik yapı olarak mı? Bu tür eşyaları sınıflandırırken nelere dikkat etmeliyiz?
Konuyla ilgili olarak Avrupa Birliğinde alınan bir mahkeme kararı var.
Söz konusu olan buzağı kulübelerinin, hayvanları hava koşullarından korumak için genellikle ahırların dışına kurulduğu, başvuru emrinden açıkça anlaşılmaktadır. Duvarlar ve çatıdan oluşan bir dış kısım ve modele bağlı olarak bir zemin elemanından oluşmaktadır. Bazı modeller için isteğe bağlı olarak, aksesuar niteliğinde, yatak ve havalandırma için açıklıkları olan, genellikle kapısız, ön tarafta bir girişleri vardır.
Buzağı kulübeleri polietilenden (%8 titanyum dioksit içerir) yapılmıştır ve tüm kulübeler bir metal çerçeve içerir, bir kapı için öngörülüyorsa temel kapı çerçevesine kaynaklanmış başka bir metal çerçeve bulunur. Bu metal bileşenler toplam ürünün %12 ila %21’ini oluşturmaktadır. En küçük model 147 cm uzunluğunda, 109 cm genişliğinde ve 117 cm yüksekliğindedir. Bazı modeller 220 cm x 273 cm x 183 cm ölçülerindedir.
“A” Firması, bu kulübelerin 9406.00.80 alt pozisyonu altında “diğer malzemelerden prefabrik binalar” olarak sınıflandırılmasını talep etmiştir.
“B” Gümrük Ofisi, BTB niteliğindeki kararıyla, söz konusu kulübeleri “Plastikten diğer eşya ve 39.01 ila 39.14 pozisyonlarında belirtilen diğer maddelerden eşyalar” olarak, 3926.90.97 alt pozisyonunda sınıflandırmıştır. “A” Firması bu karara itiraz etmiştir.
İtirazının reddedilmesinin ardından “A” Firması, Maliye Mahkemesi nezdinde dava açmış ancak başarısız olmuştur. Söz konusu mahkemeye göre, buzağı kulübelerine temel karakterini polietilen plastik malzeme vermektedir. Buna ek olarak, buzağı kulübelerinin ön kısmının tamamı, bir kapı veya benzer bir cihaz tarafından kapatılmayan bir giriş içerdiği sürece, bir ürünün “bina” olarak sınıflandırılması için bir ön koşul olan “kapalı bir alan” oluşturmazlar. Buna göre, bu kulübeler, 9406.00 pozisyonu altında yer almak bir yana, 94. Fasıl kapsamına giren ürünleri teşkil etmemektedir. Bu nedenle mahkeme, “B” Gümrük Ofisinin söz konusu ürünleri 3926.90.97 alt pozisyonu altında doğru bir şekilde sınıflandırdığına karar vermiştir.
“A” Firması, bu karara karşı, başvuruyu yapan mahkeme olan Federal Maliye Mahkemesi nezdinde temyiz başvurusunda bulunmuştur.
Bu mahkeme önünde taraflar, Kombine Nomanklatürün amaçları doğrultusunda “prefabrik binaların” mutlaka kapalı bir alan oluşturması ve dik pozisyondaki kişiler için erişilebilir olması gerekip gerekmediği konusunda anlaşmazlığa düşmüşlerdir.
Mahkeme değerlendirmesini yaparken aşağıdaki kriterleri göz önünde bulundurarak kararını vermiştir.
“Başlangıç noktası olarak şunu belirtmek gerekir ki, Mahkemeden tarife sınıflandırması konusunda bir ön karar vermesi istendiğinde, onun görevi, böyle bir sınıflandırmanın kendisini etkilemek yerine, ürünlerin Kombine Nomanklatürde tarife sınıflandırmasının doğru olarak yapmasını sağlayacak kriterler konusunda ulusal mahkemeye rehberlik sağlamaktır.”
“Ayrıca, Tarifenin Yorumuna İlişkin 1 no.lu Genel Kural uyarınca, malların tarife sınıflandırmasının, pozisyon metinlerine, ilgili herhangi bir bölüm veya fasıl notlarının hükümlerine göre belirleneceği de unutulmamalıdır.”
“Mahkemenin yerleşik içtihadına göre, yasal kesinlik ve doğrulama kolaylığı açısından, bu malların tarife sınıflandırması için belirleyici kriter, genel olarak, Kombine Nomanklatürün ilgili pozisyon metninin ifadesinde ve ilgili bölüm veya fasıl notlarında tanımlandığı şekliyle objektif özelliklerinde ve niteliklerinde aranmalıdır. İlgili ürünün kullanım amacı, bu ürünün doğasında varsa, sınıflandırma için objektif bir kriter oluşturabilir ve bu doğal karakter, ürünün objektif özellikleri ve nitelikleri temelinde değerlendirilebilmelidir.”
“Ayrıca, Mahkeme, Armonize Sistem ve Kombine Nomanklatüre ilişkin Açıklama Notlarının bağlayıcı gücü olmamasına rağmen, Ortak Gümrük Tarifesinin yeknesak bir şekilde uygulanmasını sağlamanın önemli bir aracı olduğuna ve bu nedenle yorumlanmasında faydalı yardımcılar olarak kabul edilebileceğine defalarca karar vermiştir.”
“Mevcut davada, ana davadaki anlaşmazlıkta ilgili malların 39.26 pozisyonunun bir alt pozisyonu veya 9406.00 pozisyonu altında sınıflandırılıp sınıflandırılmayacağı belirleneceğinden, böyle bir sınıflandırmanın, Tarifenin Yorumlanmasına İlişkin 6 no.lu Genel Kural uyarınca, bu alt pozisyonların ve alt pozisyon notlarının hükümlerine göre belirlendiği ve aksi belirtilmedikçe ilgili bölüm ve fasıl notlarının da geçerli olduğu hatırlanmalıdır.”
“39. Faslına ilişkin 2 (x) sayılı not uyarınca, bu fasıl 94. Faslında yer alan eşyaları kapsamamaktadır. Sonuç olarak, bir ürün 94. Fasıl kapsamına giriyorsa, bu nedenle Kombine Nomanklatürün 39. Faslında sınıflandırılamaz.”
“Sorulan soruların ilgili olduğu 94. Faslın 9406.00 numaralı pozisyonu ‘Prefabrik binalar’ olarak tanımlanmaktadır”
“Ne Kombine Nomanklatür ne de Armonize Sistem “binayı” tanımlamaktadır.”
“Yerleşik içtihada göre, AB hukukunda tanımı bulunmayan terimlerin anlamı ve kapsamı, günlük dildeki olağan anlamları göz önünde bulundurularak ve aynı zamanda içinde bulundukları bağlam ve parçası oldukları kuralların amaçları dikkate alınarak belirlenmelidir.”
“Bina” teriminin günlük dildeki olağan anlamına ilişkin olarak, bu terimin özellikle, kural olarak duvarlar ve bir çatı ile inşa edilen ve genellikle insanlar tarafından içinde kalmak, faaliyette bulunmak veya eşyaları depolamak için kullanılan belirli büyüklükteki bir yapıya atıfta bulunduğu kabul edilmelidir.”
“9406.00 pozisyonunda “bina” kavramının hangi bağlamda kullanıldığına gelince, Kombine Nomanklatürün 94. Faslına ilişkin 4. No.lu notunda özetle, “94.06 pozisyonunun amaçları doğrultusunda, “prefabrik binalar” ifadesi, fabrikada tamamlanan veya konut veya işyeri, ofisler, okullar, dükkanlar, barakalar, garajlar veya benzer binalar gibi yerinde monte edilmek üzere bir araya getirilmiş unsurlar olarak konulan binalar anlamına gelir” denildiği unutulmamalıdır. Dolayısıyla, bu liste açıklayıcı olsa da bu notun, istisnasız olarak, insan faaliyetlerini kolaylaştıran ve kişilerin özellikle içinde faaliyet yürütmek için dik durumdayken girip hareket edebilecekleri yapıları belirlediği gerçeği değişmemektedir.”
“Sonuç olarak, “bina” teriminin günlük dildeki olağan anlamı, kullanıldığı bağlam ve mevcut kararın 35. paragrafında hatırlatılan amaçlar göz önünde bulundurulduğunda, 9406.00 pozisyonunda yer alan “prefabrik binalar” ifadesindeki “bina” kavramı, kişilerin dik bir pozisyonda girebildikleri ve özellikle faaliyetlerini yürütmek için dik bir şekilde hareket edebildikleri bir yapıyı kapsadığı şeklinde anlaşılmalıdır.”
“Bu bağlamda, bu tür bir kullanımın mümkün kılınması amacıyla, söz konusu yapının tamamen kapalı bir alan oluşturmasının gerekli olmadığı da belirtilmelidir. Mevcut kararın 43. paragrafında belirtilen 94. Faslına ilişkin 4. nottan, 94.06 pozisyonunun amaçları doğrultusunda “prefabrik binaların” barakaları içerdiği açıkça görülmektedir. Barakaların çatıları ve duvarları olsa da mutlaka dört duvarı olması gerekmez ve mutlaka kapalı bir alan oluşturmazlar.”
“Ayrıca, Mahkemenin yerleşik içtihadına göre, Gümrük Kodu Komitesi’nin kararlarının hukuki bağlayıcılığı bulunmamakla birlikte, Gümrük Kodu’nun Üye Devletlerin gümrük makamları tarafından yeknesak bir şekilde uygulanmasını sağlamanın önemli bir aracı olduğu ve bu nedenle yorumlanmasında faydalı bir yardımcı olarak kabul edilebileceği hatırlatılmalıdır. Başsavcı’nın da belirttiği üzere, Görüşünün 26. maddesinde, Gümrük Kodu Komitesi 227. toplantısında, 9406.00 pozisyonunun amaçları doğrultusunda bir “prefabrik binanın” mutlaka dört duvara sahip olması gerekmediğini, ancak bir çatıya ve bazı duvarlara sahip olması gerektiğini tespit etmiştir.”
“Yukarıda belirtilen hususlar ışığında, ortaya atılan sorulara verilen cevap, 9406.00 pozisyonunun, burada yer alan “prefabrik bina” kavramının, hayvanları hava koşullarından korumak için kullanılan, “buzağı kulübesi” olarak bilinen, çatısı ve duvarları olan, ancak her tarafı tamamen kapalı bir alan oluşturması gerekmeyen ve boyutları ortalama boydaki bir kişinin dik bir pozisyonda giremeyeceği ve dik durumdayken içindeki faaliyetleri gerçekleştiremeyeceği plastikten yapılmış bir ürünü kapsamadığı şeklinde yorumlanması gerektiğidir.”
Mahkeme kararından da anlaşılacağı üzere; yasal kesinlik ve doğrulama kolaylığı açısından, bu malların tarife sınıflandırması için belirleyici kriter, genel olarak, Tarife Cetvelinde yer alan pozisyon metinlerinde ve ilgili bölüm veya fasıl notlarında tanımlandığı şekliyle, objektif özelliklerinde ve niteliklerinde aranmalıdır. İlgili ürünün kullanım amacı, bu ürünün doğasında varsa, sınıflandırma için objektif bir kriter oluşturabilir ve bu doğal karakter, ürünün objektif özellikleri ve nitelikleri temelinde değerlendirilebilmelidir. Buradan yola çıkarak, fabrikada üretimi tamamlanan ve mahallinde birbirine monte edilmesi sonucu oluşan her türlü yapı 9406.00 pozisyonunda “prefabrik yapı” olarak değerlendirilmemelidir. Sınıflandırma kriteri olarak, bir yapının tamamen kapalı bir alan oluşturması gerekmemekle birlikte, kişilerin dik bir pozisyonda girebildikleri ve özellikle faaliyetlerini yürütmek için dik bir şekilde hareket edebildikleri yapılar “prefabrik yapı” olarak tanımlanmaktadır. Bu kriterlere uymayan “buzağı kulübesi, köpek kulübesi vb.” yapılar, mamul oldukları maddelere göre sınıflandırılmalıdır.
Mustafa Sezen
Gümrük Müşaviri
Kaynaklar:
AB Resmi Gazetesi: Mahkemenin (Onuncu Daire) 13 Haziran 2024 tarihli kararı.
